Gender

W spotkaniu, które odbyło się 25 marca obok naszej prezeski, prof. Marty du Vall wzięły udział: prof. Ewdoksia Papuci-Władyka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Barbara Nowacka, posłanka na Sejm RP.

Debatę zorganizowała Inicjatywa Wolna Nauka, która za cel postawiła sobie monitorowanie sytuacji i kierunków rozwoju polskiej nauki i szkolnictwa wyższego oraz dbanie o równy status wszystkich osób zawodowo związanych z polską nauką. Debatę moderowali dr hab. Agnieszka Mączyńska z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, dr Maria Woźniak ze School of History, Politics and Culture  Oxford Brookes University oraz mgr Grzegorz Bąk-Pryc z Instytutu Archeologii UJ.

Wśród obszarów tematycznych poruszanych przez uczestniczki debaty znalazły się kariera, równość, macierzyństwo, zarobki, seksizm i oczywiście pandemia z jej wpływem na sytuację społeczną i zawodową kobiet. 

Jednym z wątków było wsparcie systemowe dla kobiet, które pozwalałoby im w efektywny sposób łączyć karierę zawodową z macierzyństwem. Tu zasadniczą przeszkodę stanowi fakt, że ścieżka kariery akademickiej, podobnie zresztą, jak i wielu innych dziedzinach, “skrojona” jest pod mężczyzn i ich sposób funkcjonowania, nie uwzględnia więc przerw związanych z urodzeniem dziecka czy urlopem macierzyńskim, które wiążą się w przypadku kobiet ze znaczącym ograniczeniem pracy naukowej. Tutaj pewnych wskazówek co do kierunku systemowych rozwiązań mogłyby dostarczyć standardy o charakterze genderowym, których wdrażanie jest wymagane przy realizacji projektów unijnych, o czym mówiła nasza przedstawicielka.

Uczestniczki debaty poruszyły też problem zajmowania przez kobiety stanowisk we władzach uczelni. Tutaj sytuacja wydaje się poprawiać, ponieważ wśród rektorów wyższych uczelni rośnie reprezentacja kobiet, jednakże cały czas realia pozostają takie, że kobieta na wysokim stanowisku musi włożyć o wiele więcej pracy niż mężczyzna w to, żeby udowodnić otoczeniu, że nie znalazła się tam przypadkowo i że rzeczywiście posiada niezbędne ku temu kompetencje. 

Dr Maria Woźniak odniosła się też do seksizmu na uczelniach – zjawisko to dzisiaj jest eliminowane, powstają rozmaite instytucje w postaci rzeczników czy pełnomocników, mających za zadanie podejmowanie określonych działań w tym zakresie. W tym kontekście pojawił się problem “seksizmu językowego” i obecnego wciąż w naszym społeczeństwie przekonania o większym prestiżu zawodów z nazwą w formie męskiej. Kwestia feminatywów budzi jednak wciąż jeszcze wiele emocji.

Padło także pytanie o zróżnicowanie zarobków i wynikającą z kryterium płci lukę płacową w sektorze naukowo-badawczym. Tutaj podstawowym narzędziem walki z nierównością powinna być jawność zarobków. 

Niepokojące zjawiska związane z dodatkowym obciążeniem kobiet rozmaitymi pozazawodowymi obowiązkami obnażyła także pandemia. Prof. Ryszarda Cierzniewska, w kontekście ewaluacji osiągnięć naukowych, wskazała na potrzebę uwzględnienia tu perspektywicznego myślenia i tych konsekwencji pandemii, których dzisiaj jeszcze nie jesteśmy świadomi. Co więcej, inicjatywy związane z planem odbudowy Europy po pandemii, na poziomie krajowym, w odróżnieniu od europejskiego, nie uwzględniają perspektywy wynikającej z różnorodności, pomijają też aspekt “ludzki” w tym procesie, koncentrując się przede wszystkim na inwestycjach w infrastrukturę.

W konkluzjach wybrzmiała potrzeba większego zaangażowania mężczyzn w działania na rzecz zwiększenia poziomu równości płci w nauce. Ważny jest też udział mężczyzn w dyskusji na ten temat, co pozwoliłoby kobietom uświadomić im skalę problemów, z jakimi się borykają w swojej karierze naukowej i zapewnić sobie szerszy odbiór społeczny. 

III Debata Wolnej Nauki “Kobiety w nauce” w całości dostępna tutaj: https://youtu.be/48Cacr6RAvU